هشت مارس: روز جهانی زن و مبارزه برای رهایی زنان در ایران
کریم امانی
هشت مارس، روز جهانی زن، یادآور مبارزات تاریخی زنان کارگر و زحمتکش برای دستیابی به حقوق برابر است. این روز ابتدا از اعتراضات زنان کارگر در کارخانه‌های نساجی نیویورک در سال ۱۹۰۸ الهام گرفت که خواستار شرایط کاری بهتر، حق رأی و پایان تبعیض بودند. در سال ۱۹۱۰، کلارا زتکین، فعال سوسیالیست، در کنفرانس بین‌المللی زنان سوسیالیست پیشنهاد داد که یک روز به عنوان روز جهانی زن تعیین شود تا مبارزه برای حقوق زنان کارگر و برابری جنسیتی را گرامی بدارد.
امروز، هشت مارس فراتر از مرزهای جغرافیایی و طبقاتی، به روزی برای همبستگی جهانی زنان در مبارزه علیه ستم چندلایه جنسیتی، طبقاتی و سیستماتیک تبدیل شده است.
وضعیت زنان در ایران نمونه‌ای آشکار از ستم مضاعف است. زنان در ایران نه تنها با تبعیض جنسیتی نهادینه شده در قوانین ارتجاعی جمهوری اسلامی مواجه هستند، بلکه در ساختار اقتصادی نابرابر، بار مضاعفی را متحمل می‌شوند. قوانین نابرابر در زمینه‌های ارث، طلاق، حضانت فرزندان، دیه، شهادت و حق سفر، تنها بخشی از تبعیض‌های قانونی علیه زنان است.
حجاب اجباری، که از آن به عنوان نماد کنترل بدن زنان یاد می‌شود، بیش از چهار دهه است که به ابزاری برای سرکوب زنان تبدیل شده است. جنبش ” زن، زندگی، آزادی” که در پی مرگ مهسا امینی در سال ۱۴۰۱ شکل گرفت، نشان‌دهنده خشم و اعتراض عمیق زنان و جامعه ایران نسبت به این کنترل سیستماتیک است.
اما مسئله زنان فراتر از حجاب اجباری است. زنان کارگر و زحمتکش ایران با مشکلات عدیده‌ای همچون:
–دستمزدهای نابرابر برای کار برابر
– نرخ بالای بیکاری زنان (بیش از دو برابر مردان)
– عدم امنیت شغلی و قراردادهای موقت
– آزار جنسی در محیط کار
– محدودیت حضور در برخی مشاغل
– فقدان حمایت‌های اجتماعی کافی برای مادران شاغل، مواجه هستند. این شرایط در مناطق محروم و برای زنان متعلق به اقلیت‌های قومی و مذهبی به مراتب دشوارتر است.
تاریخ معاصر ایران شاهد مبارزات پیوسته زنان برای دستیابی به حقوق برابر بوده است. از جنبش زنان در انقلاب مشروطه تا اعتراضات زنان علیه کشف حجاب رضاخانی، از حضور فعال زنان در انقلاب ۱۳۵۷ تا مقاومت در برابر سیاست‌های تبعیض‌آمیز پس از انقلاب، و اخیراً جنبش «زن، زندگی، آزادی»، همگی نشان می‌دهند که زنان ایرانی هرگز در برابر ستم و تبعیض سکوت نکرده‌اند.
مبارزات زنان ایران دارای ویژگی‌های منحصر به فردی است:
– بسیاری از فعالان حقوق زنان در ایران، بر ارتباط ناگسستنی میان ستم جنسیتی و استثمار اقتصادی تأکید داشته و دارند.
– زنان در ایران همزمان علیه قوانین تبعیض‌آمیز، سنت‌های پدرسالارانه، و نابرابری اقتصادی مبارزە می‌کنند.
– زنان ایران با وجود محدودیت‌های گسترده، بە راه‌های خلاقانه‌ای برای مقاومت و اعتراض دست یافتەاند.
* رهایی زنان در ایران بدون همبستگی جهانی و مبارزه مشترک علیه تمامی اشکال ستم امکان‌پذیر نیست. در این راستا:
– باید بر پیوند مبارزات فمینیستی با جنبش‌های کارگری و ضد سەرمایەداری تأکید کرد.
– رهایی واقعی زنان تنها با تغییرات بنیادین در ساختارهای اقتصادی، سیاسی و فرهنگی محقق می‌شود.
– مبارزه برای حقوق زنان نمی‌تواند از مبارزه علیه نظام‌های سرکوب و استثمار جدا باشد.
هشت مارس فرصتی است برای یادآوری این حقیقت که مبارزه برای رهایی زنان، مبارزه‌ای است برای رهایی کل جامعه. در این روز، جا دارد همبستگی خود را با زنان ایران و تمامی زنانی که در سراسر جهان برای عدالت و برابری مبارزه می‌کنند، اعلام بداریم.
هشت مارس تنها یک روز برای گرامیداشت نیست، بلکه روز تجدید عهد برای تداوم مبارزه است. مبارزه‌ای که هدف آن نه تنها رفع تبعیض جنسیتی، بلکه برچیدن تمامی اشکال ستم و استثمار است. در این مسیر، به یاد داشته باشیم که به قول رزا لوکزامبورگ، “کسانی که نمی‌جنبند، زنجیرهایشان را احساس نمی‌کنند”.
زنده باد هشت مارس، روز جهانی زن!
زنده باد همبستگی جهانی زنان و مردان آزادیخواه و برابری طلب!