روز جهانی یادبود قربانیان حوادث ترافیکی هر سال در سومین یکشنبه ماه نوامبر، امسال برابر با ۱۶ نوامبر ۲۰۲۵، در سراسر جهان گرامی داشته می‌شود؛ روزی برای فریاد علیه فاجعه‌ای که هر سال جان بیش از یک‌میلیون و سیصد هزار انسان را می‌گیرد و ده‌ها میلیون نفر را زخمی، معلول و داغدار می‌کند. این روز؛ یادآور یک بحران واقعی و جهانی است که به‌ویژه در کشورهایی مانند ایران، به «کشتار خاموش» در جاده‌ها تبدیل شده است.
سهم عابران پیاده، دوچرخه‌سواران، سرنشینان وسایل نقلیه دو و سه‌چرخه در کشورهای کم‌درآمد و متوسط، از قربانیان بسیار بیشتر است. زیرا زیرساخت مناسب پیاده‌رو، مسیر دوچرخه و خطوط ایمن وجود ندارد، خودروها اغلب استاندارد ایمنی پایینی دارند.
اما اگر بحران حوادث ترافیکی در سطح جهانی نگران‌کننده است، این حوادث در ایران ابعادی فاجعه‌بار و ساختاری پیدا کرده اند. جاده‌های ایران، به‌ویژه در مناطق حاشیه‌ای و محروم، عملاً به قتلگاه مردم تبدیل شده‌اند .آمارهای منتشرشده در سال‌های اخیر از مرگ حدود ۲۰ هزار نفر در سال در حوادث رانندگی خبر می‌دهد؛ در کنار این کشته‌ها، ده‌ها هزار نفر هر سال در این حوادث زخمی یا معلول می‌شوند؛ افرادی که بسیاری‌شان دیگر هرگز به زندگی عادی بازنمی‌گردند.
بر اساس برآورد سازمان بهداشت جهانی، ایران با نرخ تقریبی ۲۰.۵ مرگ در هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت در رتبه ۱۱۳ در میان ۱۷۵ کشور جهان قرار دارد. این ارقام فقط «آمار» نیستند؛ هر عدد، یک زندگ است: پدری که نان‌آور خانواده بود، مادری که ستون عاطفی خانه بود، کودکی که آینده‌ای پیشِ رو داشت. هنگامی که بیش از ۳۵۰۰ نقطه حادثه‌خیز در جاده‌های کشور شناخته شده‌اند و سال‌ها می‌گذرد که اصلاح نشده‌اند، هر تصادف جدید در آن نقاط، دیگر “حادثه” نیست. این قتل ساختاری و سیستماتیک است.
اما جاده‌های ایران همگی در یک سطح خطرناک نیستند. برخی مناطق، عملاً به «کریدور مرگ» تبدیل شده‌اند. در استان‌هایی مانند: آذربایجان غربی، کردستان، لرستان، کرمانشاه، ایلام و سیستان و بلوچستان، وضعیت جاده بویژه جاده های روستائی شرایط به‌مراتب وخیم‌تر است. در این مناطق با جاده‌های باریک، پر از دست‌انداز، نبود خط‌کشی و علائم هشدار مناسب، نبود روشنایی کافی در شب، شیب‌ها و پیچ‌های خطرناک بدون حفاظ، با فاصله زیاد میان مراکز درمانی و اورژانس، هر لحظه باید در انتظار فاجعەای بود. در چنین شرایطی، هر بار خروج از خانه برای رفتن سرکار، مدرسه یا شهر مجاور، می‌تواند به آخرین سفر زندگی تبدیل شود.
در سطح سراسر ایران هم عوامل ساختاری در تصافات مرگبار نقش اساسی دارند، جاده‌ها فرسوده و غیراستاندارد هستند. بخش مهمی از شبکه جاده‌ای ایران، قدیمی، باریک و برای حجم فعلی ترافیک طراحی نشده است، فاقد استانداردهای به‌روز ایمنی هستند. همین جاده ها هم سال‌هاست بازسازی اساسی نشدەاند. طبیعی است که چنین زیرساخت معیوبی هرگونه خطای انسانی را به حادثه‌ای مرگبار تبدیل می‌کند. به همه این عوامل وجود شمار کثیری از خودروهای ناایمن و فرسوده را باید افزود. برای مثال خودروی پراید یکی از نمادهای ناایمنی در جاده‌های ایران است. از سوی دیگر، افزایش هزینه‌های تعمیر و نگهداری خودرو باعث شده است: بسیاری از خودروها با نقص فنی در جاده‌ها تردد کنند، معاینه فنی به‌صورت واقعی و سخت‌گیرانه انجام نشود، خودروهای معیوب حتی در ناوگان حمل‌ونقل عمومی فعال باشند.
روز جهانی قربانیان حوادث جاده ای یادآور رنج‌های خانواده‌هایی است که عزیزانشان را در جادەها از دست داده‌اند؛ تاکیدی است بر دادخواهی از حکومتی که سال‌هاست ایمنی جاده، کیفیت خودرو و سلامت مردم را فدای اهداف ضد مردمی خود، توسعه برنامه اتمی و موشکی، تروریسم و دخالتهای منطقەای کرده است؛ تاکیدی است بر پیوند این مبارزه برای حق زندگی و سلامت با مبارزه گسترده‌تری برای حقوق اساسی، آزادی و رفاه و زندگی بهتر. این روز می‌تواند فرصتی باشد برای داداخواهی خانواده‌های جان‌باختگان؛ فرصتی باشد تا رسانه‌ها به‌جای سرزنش رانندگان، به ریشه‌های ساختاری بپردازند و جامعه مدنی، انجمن‌های پزشکی، حقوقی، کارگری و محیط زیستی، خواسته‌های مشخصی در خصوص ایمنی جاده، اصلاح خودرو، توسعه حمل‌ونقل عمومی و حمایت از قربانیان مطرح کند. فقر، بیکاری و ناامنی اقتصادی، مردم را زیر فشار گذاشته و رانندەی خسته را ناچار به کار چندبرابر کرده.
حکومتی که ثروت عمومی را به‌جای رفاه و امنیت مردم، صرف سرکوب داخلی و ماجراجویی و تروریسم منطقه‌ای می‌کند و در عین حال از توسعه شبکه بیمارستانی و پزشکی استاندارد و از تأمین خدمات اورژانس پیشرفته در سراسر کشور سر باز می‌زند، در مرگ و معلولیت مردم ، چه در جاده، چه در بیمارستان و چه در زندان، شریک است.