امروز یکشنبه ۳۱ تیرماه سالروز کوچ تاریخی مردم مریوان است. ۴۵ سال پیش در چنین روزی یکی از درخشان ترین تاکتیکهای سیاسی برای جلوگیری از تحمیل یک جنگ ناخواسته از جانب نیروهای مسلح رژیم تازه به قدرت رسیده اسلامی به مردم مریوان، به اجرا درآمد. اما شکل گرفتن این رویداد تاریخی بدون زمینه نبود. شهر مریوان بوسیله شورای شهر که مورد پشتیبانی اکثریت قاطع مردم بود اداره می شد. در جوار شورای شهر نهادهای دیگری از جمله «اتحادیه دهقانان مریوان»، «جامعه معلمان»، «ستاد نظامی حفاظت از شهر»،«شورای کارگران شهرداری»، « اتحادیه کارگران بیکار»، «اتحادیه زنان»،«کانون محصلین» بوجود آمده بودند که عمدتا توسط کمونیستها هماهنگ میشدند نیروی هژمون در اداره شهر بودند.رفیق فواد مصطفی سلطانی و اعضای کۆمەڵه از فعالین اصلی درون این نهادهای مردمی بودند.
اما از سوئی دیگر عوامل رژیم جدید و مرتجعین محلی نیز بیکارننشسته بودند. افراد مسلح تازه شکل گرفته محلی به حمایت نیروهای نظامی موجود در پادگان مریوان مشغول انسجام دادن به نیروی خود بودند. در داخل شهر نهادی به نام «مکتب قران» را بوجود آورده بودند که به محل تجمع ملاکین، ساواکیهای زمان شاه، و شماری از مرتجعین محلی طرفدار رژیم اسلامی درآمده بود. این مرکز توسط پادگان مستقر در خارج شهر تسلیح و تقویت می شد. و درکار اداره دموکراتیک شهر توسط شورا و نهادهای مردمی اخلال می کرد.
دست آوردهای انقلابی و پیشرو در اداره شهر برای رژیم جدید قابل تحمل نبودند. از اینرو دستور حمله به شهر و برچیدن این نهادها صادر شده بود و مصطفی چمران مامور اجرای آن شده بود. نیروهای پس مانده از ارتش ضد مردمی شاهنشاهی و افراد مسلح جدید از طرف رژیم جدید در پادگان مریوان تقویت و آماده حمله به شهر می شدند و خطر وقوع جنگی ویرانگر مردم شهر را تهدید می کرد.آنها برای مقدمه چینی ابتدا حملاتی تروریستی علیه افراد با نفوذ و فعال در شهر را شروع کردند تا امنیت شهر مریوان را دچار اخلال کنند. شورای شهر برای تامین امنیت شهر در مقابل این تحریکات،«ستاد حفاظت» تشکیل دادند. و گشتهای مسلح این ستاد به عملیات تروریستی پایان دادند. این بار افراد مرتجع محلی و اعضای مکتب قرآن به صورت علنی حملات مسلحانه به فعالین و بویژه کمونیست ها را شروع کردند. اقدامات سرکوبگرانه آنها نیروهای مردمی و انقلابی شهر را منسجم تر کرد. شورای شهر با تدبیر و شیوه های دسته جمعی و مردمی زندگی در شهر را عادی نمود و ارتباطات خود با انقلابیون در سایر شهر های کردستان و خارج کردستان را منسجم تر کرد. بدین ترتیب برای مدتی مدتی آرامش بر شهر حاکم گشت. اما این آرامش قبل از طوفان بود. در بطن این آرامش صفوف انقلاب و ضد انقلاب خود را برای یک رویاروئی سرنوشت ساز آماده می کردند.
در این فاصله «مقر سپاه پاسداران» ، به کمک اعضاء «مکتب قران » در شهر دایر شد و با تیرانداریهای مدوام و بدون هدف شبانه آسایش و امنیت شهروندان مریوان را به خطر انداخته بودند. آشکار بود که آنها می خواستند هنگام حمله ارتش از پادگان مریون از دورن شهر اقدام نموده و شهر را از کنترل مردم انقلابی خارج کنند. اوباش مستقر در این مرکزاز همان روز اول دایرکردن مقر بازدید بدون دلیلخودروهاو اخطارکردن به زنان برای رعایت حجاب اجباری در برابر محل استقرار خود را آغاز نمودند. آنها ستادحفاظت و انقلابیون و کمونیست ها را علنا تهدیدمی کردند. در چنین شرایطی بود که «ستاد حفاظت» پس از مشورت با افراد صاحب نفوذ و نهاد های انقلابی و مردمی در روز ۲۳ تیرماه تصمیم به برگزاری تظاهراتی مسالمت آمیز بر علیه تحریکات پاسداران و بر علیه تبلیغات مسمومی که از سوی صدا و سیمای جمهوری اسلامی علیه مردم کردستان به راه افتاده بود سازمان گرفتند. اکثریت مردم شهر و ساکنین روستاهای اطراف در این روز به صورت منظم و شکوهمندی تظاهرات کردند. این تظاهرات توسط پاسداران مستقر در مقر جدید به خون کشیده شد. تظاهر کنندگان خشمگین به طرف مقر هجوم برده و آنرا فتح کردند.در نتیجه شهر از کنترل پاسداران و عوامل محلی آنها خارج شد. اما تهدید پادگان همچنان باقی بود.
از آن روز ببعد تا روز ۳۱تیر چندین دور مذاکره با فرمانده پادگان و نمایندگان رژیم جدید برگزار گردید که به جائی نرسید. فرمانده پادگان تصمیم دولت برای تصرف قهری شهر را به اطلاع مذاکره کنندگان رساند. اعضای شورا در مشورتی نیم ساعته با افراد حاضر تصمیم گرفتند بزرگ و کوچک شهر را تخلیه کنند و از درگیری با نیروئی تا دندان مسلح و آماده کشتار جلوگیری کنند. این تصمیم بلافاصله توسط فعالین سازمان یافته به اطلاع مردم رسید و جز افراد مسلحی که برای حفاظت از خانه های مردم سازمان داده شدند بقیه با سرعت و نظمی شگفت انگیز شهر را ترک کردند. اعضای شورای شهر و نیروهای داوطلب فراوان در مدتی اندک زندگی ایمنی را در اُردوگاه«کانیمیران» سازمان دادند. خبر کوچ در رسانه‌های مختلف در ایران و حتی بینالمللی پخش شد. سیل کمک و راهپیمائی از شهرهای مختلف ایران و کردستان به طرف محل استقرار جدید مردم مقاوم و مبارز مریوان راه افتاد. راه پیمایان حرکت کرده از سنندج در سر راه خود ۸ نقر از مبارزین و تعدادی از مردم دستگیر شده توسط نیروهای پادگان را آزاد کردند.
بعد از استقرار منظم مردم در «کانیمیران»و تصمیم آنها به مقاومت جمعی نمایندگان دولت و سپاه جدید پاسداران ناچار شدند با نمایندگان شورای شهر به رهبری رفیق فواد مصطفی به مذاکره بنشینند. پس از چندین دور مذاکرات فشرده بالاخره نمایندگان مردم با کسب قول حفاظت از مردم و حفظ دستآوردهایشان و با جلب رضایت ساکنین اردوگاه در روز ۱۳ مرداد به کوچ سرفرازانه خود پایان دادند. اداره أمور زندگی این جمعیت عظیم آنرا به صورت یک فستیوال غرور انگیز سازمان یافته مردمی در آورده بود تا کنون به عنوان یک دست آورد بزرگ ، دهها جلد کتاب و صدها مقاله در باره آن نوشته شده است.
درسهای آن مقاومت توده ای، هنوز چنان ارزشمند و تاثیرگذار است که سال گذشته تبلیغات چیهای خشک اندیش رژیم فیلمی سراپا دروغ و تحریف آمیز پیرامون آن رویداد شکوهمندِ مردمی را سرهم کرده و برای ترمیم روحیه نیروهای متزلزل شده خود در کردستان پخش کرده اند. اما این دروغها و تحریف قادر نشده و نمیشود تا درسهائی که مردم از اداره شورائی، اتحاد با همدیکر، کار با کمونیستها و مقاومت سازمان یافته را فراموش کنند. دستآوردهای کوچ تاریخی مردم توش و توان تازه ای به جنبش انقلابی خلق کرد و انقلابیون در سایر مناطق ایران بخشید. رفقای کومه‌له در مریوان و در راس آنها رفقای جانباخته فواد مصطفی سلطانی و عطا رستمی در به پیروزی رساندن این حرکت مردمی نقش چشمگیری داشتند.
اما رژیم اسلامی دستآوردهای دموکراتیک مردم در مریوان و دیگر شهرها و مناطق کردستان را تحمل نکرد و سرانجام تنها ۱۵ روز بعد در ۲۸ مرداد ۱۳۵۸ حمله سراسری خود را به کردستان آغاز کرد. با این حمله جنبش مقاومت مردم کردستان وارد مرحله نوینی شد و تحت عنوان «جنبش انقلابی مردم کردستان» با همه فراز و نشیبهای آن سرفرازانه به راه خود ادامه داد . جنبشی که انقلاب پرشکوه( زن ، زندگی، آزادی، )یکی از جلوه های آن است. انقلابی که جرقه آن در تداوم جنبش انقلابی مردم کردستان، زده شد و همه ایران را در بر گرفت و آوازه آن جهانی شد.
در سالگرد کوچ تاریخی مریوان ،یاد و خاطره همه عزیزان فعال در این حرکت که در سالهای بعد و در صحنه های دیگر جنبش عادلانه و حق طلبانه مردم کردستان جانباخته‌اند را گرامی میداریم.