مراسم نوروزی و جشن بهاری که نماد آغاز فصل نو است، به دلیل مخالفتهای رژیم مذهبی عملاً به یک ابزار ابراز وجود سیاسی و اجتماعی تبدیل شده است. در دوران حاکمیت رژیم اسلامی در ایران، نوروز تنها جشن نو شدن طبیعت و تنها یک آیین فرهنگی نبوده؛ بلکه صحنەای است از مقاومت مدنی و تقابل با سیاستهای سرکوبگرانه رژیم های حاکم. مراسم های نوروزی امسال با وجود تلاشهای رژیم برای مهار یا مصادره آن، نمادی از نشان دادن قدرت جمعی و توان بالای سازماندهی و سازمانیابی بود.
یکی از بارزترین ویژگیهای نوروز امسال در کردستان، حضور پررنگ زنان و دختران بدون حجاب اسلامی در مراسم عمومی بود. در حالی که رژیم در سالهای اخیر با تشدید قوانین حجاب اجباری و اعمال خشونت علیه معترضان، سعی در تحمیل هنجارهای ایدئولوژیک خود داشته است، زنان آزاده در کلیه شهرها و بسیاری مناطق روستائی کردستان، با پوشش رنگین و رقصهای گروهی، نه تنها سنتهای نوروزی را زنده نگه داشتند، بلکه عملاً به قوانین زن ستیزانه حکومت پشت کردند.
در بعضی مراسم ها شعار “زن، زندگی، آزادی” سر داده شد. شرکت کنندگان، مراسمهای مملو از رقص و شادی را بهار آزادی خواندند. این مراسمها یادآور اکسیون های مبارزاتی و جسورانه خیزش انقلابی ژینا و شعارهای مردم شجاع و فداکار آن شدند؛ خیزشی که همبستگی محکمی بین مردم آزاده در کردستان با شهروندان در سایر شهر ها در خارج کردستان را به نمایش درآورد.
این نمایش جمعیِ شادی، در بستر بحرانهای عمیق اقتصادی، اجتماعی و سیاسی ایران معنای دوگانەای یافت. از یکسو، فقر گسترده، بیکاری فزاینده (بویژه در میان جوانان)، محرومیت اکثریت مردم از خدمات اولیەی بهداشتی و آموزشی، تبعیض و نابرابری، دخالت حکومت در کوچکترین شئون زندگی شخصی افراد و فساد افسار گسیخته، خشم عمیقی را در جامعه ایجاد کرده است. رقصهای دسته جمعیِ زنان و مردان، در این چارچوب، تنها شادی نیست؛ بلکه در عین حال فریادی است علیه سرکوب و ندائی است برای آزادی.
جمهوری اسلامی در قبال برگزاری جشن نوروز در مناطق مختلف کردستان رویکردی دوگانه و متناقض اتخاذ کرد. در برخی شهرها و روستاها، با برگزاری مراسم مخالفت آشکاری نشد. این تحملِ گزینشی، ناشی از محاسبات امنیتیِ بود: برای مثال در شهر سنندج، که همواره کانون گرم مبارزات سیاسی علیه جمهوری اسلامی بوده است، نیروهای امنیتی با حضور سنگین، تلاش کردند تا از تجمعات گسترده جلوگیری کنند. بطوریکه در این پرجمعیت ترین شهر کردستان، مراسم نوروز عمدتاً به چند نقطەی حاشیه ای محدود شد.
در اورمیه، شهری با ترکیب پیچیدەی قومی و مذهبی (ترکهای آذری، کردها، ارمنیها، آشوریها، شیعیان، سنیها، مسیحیان و یهودیها)، رژیم تلاش کرد از تفاوتهای موجود سوءاستفاده کند. همزمانی نوروز با سالگرد ضربت خوردن امام اول شیعیان بهانەای به دست حکومت داد تا با تبلیغات مذهبی، مشارکت در مراسم نوروزی را «ناهمسو با ارزشهای اسلامی» جلوه دهد. یک روحانی شیعەی عضو شورای شهر اورمیه، در خطبەهای نماز جمعه، آشکارا ترکهای آذری را به مقابله با «جشنهای غیراسلامی» فراخواند.
نتیجه این تحریکات، سه روز پس از برگزاری آرامِ نوروز توسط کردها در بیرون شهر، گروهی از افراطیون مذهبی و پان ترکیستها با چماق و شعارهای ضدکردی به خیابانها ریختند. شعارهایی مانند «تبریز، اورمیه، باکو، آنکارا، پیوندتان مبارک» نه تنها نشاندهنده همسویی این گروهها با سیاستهای ترکیه و آذربایجان بود، بلکه واکنش تند ناسیونالیستهای ایرانی را نیز برانگیخت. مطبوعات نزدیک به جناحهای امنیتی در تهران، این رویدادها را «تجزیه طلبی» خواندند و خواستار مداخلەی شدیدتر دولت مرکزی شدند. این سناریو به وضوح نشان داد که رژیم، برای حفظ قدرت، حاضر است تنشهای قومی و مذهبی را دامن بزند، حتی اگر این امر امنیت داخلی را به خطر بیندازد.
با همه اینها این واقعیت را باید تاکید کرد که اکثریت مردم اورمیه و اکثریت قاطع مردم ترک نه تنها با اینگونه تحریکات همراهی نکردند و نمی کنند، بلکه بر عکس از آن ابراز تنفر می کنند. بیاد داریم که در تبریز و در همین اورمیه مردم شعار می دادند: “آذربایجان بیدار است، پناه کردستان است”، “از کردستان تا تبریز + صبر ما گشته لبریز”، “از کردستان تا تهران + ستم علیه زنان”.
نکته کلیدی در برگزاری نوروز امسال در کردستان، سطح بالای سازماندهی مردمی بود. علیرغم محدودیتهای امنیتی و فشارهای حکومتی، فعالان مدنی و گروههای پیشرو در کردستان توانستند با استفاده از شبکه های محلی و ارتباطات غیرمتمرکز، مراسم را در دهها نقطه هماهنگ کنند. این موفقیت، حاکی از وجود ساختارهای اجتماعی و سیاسی است که خارج از کنترل حکومت عمل میکنند. چنین ظرفیتی، به ویژه در شرایط کنونی ایران که رژیم با شدیدترین بحرانهای دوران حاکمیت خود روبرو است، می تواند به عاملی تعیین کننده در تحولات آینده تبدیل شود.
طی روزهای اخیر بیش از هزار شهروند کُرد از سوی نهادهای امنیتی احضار و بازجویی شده‌اند و دست‌کم ۴۱ نفر، از جمله ۶ کودک بازداشت شده‌اند. این بازداشتها در شهرهای ارومیه، اشنویه (شنو)، سردشت، سقز، مریوان، سنندج، پیرانشهر و کرمانشاه (کرماشان) صورت گرفته است.
در مناطق مختلف ایران، امامان جمعه و مبلغین مذهبی تلاش نمودند که بهانه قرار دادن ماه رمضان و با استفاده از روز ضربت خوردن علی بن ابی‌طالب، مردم را از حضور در مراسمهای نوروزی باز دارند. اما با وجود این فشارها، مراسمهای نوروزی در شهرهای بزرگ ایران، نظیر تهران و شیراز و مشهد با استقبال عمومی برگزار شد. در مواردی از جمله در تهران و اصفهان رژیم با نمایشهای پر زرق و برق تلاش نمود که برگزاری مراسم های مردمی را تحت الشعاع قرار دهد. رفتار متناقض رژیم در این مورد هم نشان از بن بست ارزشهای اسلامی در جامعه، از لحاظ فرهنگ پیشرفته ایران است.