بهرام رحمانی
اردوغان برای آخرین دوره و پنج سال دیگر تا 2028 رییس جمهور ترکیه خواهد بود.
به‌گفته شورای عالی انتخابات ترکیه، اردوغان در دور دوم انتخابات ریاست‌جمهوری با بیش از 52 درصد آرا برنده شده است. کمیسیون انتخابات ترکیه نتایج نهایی و جز به جزء انتخابات ریاست جمهوری این کشور را اعلام کرد. به گزارش آناتولی، بنا بر اعلام «شورای عالی انتخابات» ترکیه، 53 میلیون و 993 هزار و 683 نفر در دور اول انتخابات ریاست جمهوری درد اخل ترکیه رای دادند. از این تعداد 52 میلیون و 972 هزار و 934 رای معتبر و یک میلیون و 20 هزار و 749 رای باطل اعلام شد و میزان مشارکت در انتخابات در داخل ترکیه ۸92/88 درصد بود.
از مجموع 3 میلیون و 423 هزار و 759 رای دهنده ثبت نام شده در خارج از کشور نیز یک میلیون و 691 هزار و 287 نفر رای دادند. یک میلیون و 676 هزار و 268 رای معتبر و 15 هزار و 19 رای باطل بوده است.
میزان مشارکت در انتخابات خارج از کشور 40/49 درصد بوده است. برای انتخابات ریاست جمهوری 148 هزار و 183 رای در گمرک به صندوق ریخته شد که از این تعداد 146 هزار و 847 رای معتبر و 1336 رای باطل تلقی شد. میزان مشارکت در انتخابات در ورودی گمرک 33/4 درصد بوده است.
پس از این‌که احمد ینر رییس شورای عالی انتخابات گفت بیش از 75 درصد آرا شمارش شده، اردوغان اعلام پیروزی کرد. او در سخنرانی‌اش از مردمی که به او برای پنج سال دیگر به او مسئولیت دادند تشکر کرد و گفت: «تنها برنده امروز، ترکیه است.»
کمال قلیچ‌دار اوغلو و متحدانش نتوانستند اردوغان را پس از دو دهه حاکمیت و قدرت شکست دهند.
پس از اعلام اولین نتایج که نشان می‌داد اردوغان پیش‌تاز است و پیش از این‌که او خودش اعلام پیروزی کند، ویکتور اوربان نخست‌وزیر مجارستان و امیر قطر پیروزی او را تبریک گفتند. ساعتی بعد سران برخی دولت‌ها از جمله ابراهیم رئیسی و ولادیمیر پوتین هم به اردوغان تبریک گفتند.
نچیروان بارزانی، رییس اقلیم کردستان عراق پس از دور اول انتخابات با رجب طیب اردوغان تماس گرفت و برای او آرزوی پیروزی در دور دوم کرد. حزب دموکرات کردستان عراق روابط بسیار خوبی با آنکارا دارد. موتور محرک این دوستی تجارت است. در حالی که اتحادیه میهنی کردستان، دومین حزب در قدرت، روابط سردی با این کشور دارد.
سپس کمال قلیچداراوغلو در یک سخنرانی آتشین حکومت «استبدادی» اردوغان و انتخابات «ناعادلانه» را محکوم کرد و بدون پذیرفتن رسمی شکست از 25 میلیون شهروندی که به او رای دادند تشکر کرد و گفت: «باید بدانید که ما در برابر مشکلاتی که در انتظارمان است، خواهیم ایستاد.»
اکنون مسئله تعیین‌کننده‌تر تورم بالا و بحران هزینه‌های زندگی در ترکیه است.
اُیا اوزارسلان، رییس سازمان غیر دولتی (ONG)شفافیت بین‌المللی ترکیه، از سوء‌استفاده دولت از منابع حکومتی برای کارزار انتخاباتی انتقاد کرده است. سوء‌استفاده‌ای که به میزان نابرابری‌ها می‌افزاید. او می‌گوید: «رسانه‌ها به‌صورت برابر به نامزدهای مختلف پوشش نمی‌دهند. به‌علاوه، دولت هم بدون آن که به‌خود تردید راه دهد از منابع مالی به‌نفع خود استفاده می‌کند. مثلا رویدادی را سازمان‌دهی و به‌عنوان حکومت از روزنامه‌نگاران دعوت می‌کند، درحالی که این کار کارزار انتخاباتی محسوب می‌شود.»
حال ترکیه قرن جدید جمهوریت خود را با ریيس‌جمهوری رجب طیب اردوغان آغاز خواهد کرد؛ مردی که سال‌هاست او را در این کشور دیکتاتور می‌خوانند. اما چالش‌های دولت او و بحران‌های پیش روی جامعه ترکیه در این پنج سال، کم نیستند.
اردوغان پس از پیروزی باز هم تاکید کرده است که: «از همجنس‌گرایی حمایت نمی‌کنیم، نهاد خانواده و حقوق زنان از مقدسات ماست.»
اردوغان رسانه‌های غربی را به جوسازی علیه خود متهم کرد و اپوزیسون را جمعی «تروریست» خواند. او در عین حال از «پیروزی دموکراسی» سخن گفت.
این اولین بار در تاریخ ترکیه بود که انتخابات به دور دوم کشیده شد و اولین بار بود که اقتدار اردوغان برای دو هفته به لرزه افتاد. محور تبلیغات این دوره اردغان و هواداران و حزبش، علیه «تروریسم»(یعنی مخالفین به ویژه مردم کرد) بود؛ نگرانی آن‌ها تضعیف اسلام‌گرایی ترکیه و ملی‌گرایی بود.
اردوغان اکنون بیست سال است که زمام امور را در دست دارد. او در سال 2003 به نخست‌وزیر و در سال 2014 به ریاست جمهوری رسید. با توجه به تغییر نظام سیاسی در ترکیه به ریاست جمهوری در سال 2018 میزان قدرت و اختیارات او به مراتب گسترش یافته است.
برخی‌های بیم آن دارند که او در پی پیروزی در انتخابات اخیر با «عملکردی خودکامانه‌تر و مستبدتر» از گذشته کشور را اداره کند.
کمک‌رسانی به زلزله‌زدگان و هم‌چنین بازسازی مناطق زلزله‌زده از مسایلی بود که به باور بسیاری‌ها، اردوغان در رسیدگی به آن ضعیف و ناموفق عمل کرد.
یکی از بزرگترین چالش‌های او بازسازی مناطقی است که در پی زلزله مهیب ماه فوریه تخریب شده‌اند. این زمین‌لرزه نه تنها ده‌ها هزار نفر را در کام مرگ فرو برد، بلکه بخش‌های زیادی در جنوب شرق ترکیه را از بین برد.
جامعه ترکیه اکنون خود را برای انتخابات بعدی(شهرداری‌ها) در سال 2024 آماده می‌کند. در حالی که بسیاری از شهرداران انتخابی مردم کرد در شهرهای کردنشین، هنوز در زندان‌های اردوغان هستند.
دمیرتاش رهبر مشترک حزب دموکراتیک خلق‌‌ها، هنوز در زندان است در حالی که دادگاه برای آزادی صلاح‌الدین دمیرتاش حکم داده است اما اردوغان تاکید کرده تا روزی که در قدرت است دمیرتاش در زندان باقی خواهد ماند.
یکی از معضلات مربوط به جوانان در ترکیه عدم حضور آن‌ها در شغل‌هایی است که متناسب با میزان تحصیلات‌شان است. به بیان دیگر، تاثیر تخصصی که جوانان ترکیه در دانشگاه‌ها کسب کرده‌اند، در یافتن شغل در سال‌های گذشته کم‌تر شده است.
آمار حکایت از آن دارد که میزان درآمد جوانان از شغل‌های وابسته به تخصص نیز کم‌تر شده است، درحالی‌که سال 2014، متخصصان سه برابر حداقل دستمزد در این کشور دریافت می‌کردند، امروز دو برابر حداقل دستمزد را دریافت می‌کنند.
میزان کار ثبت‌نشده فارغ‌التحصیلان دانشگاهی نیز در این مدت افزایش دو برابری داشته است که این به‌معنای نداشتن امکان بیمه آن‌هاست. بسیاری از کارشناسان این موضوعات را یکی از عوامل مهاجرت جوانان ترکیه دانسته‌اند.
موضوع دیگر میزان اشتغال زنان بود. فمینیست‌های ترکیه در جریان انتخابات به هر دو طرف انتقادات بسیاری وارد کردند. آن‌ها می‌گویند هر دو طرف در کمپین‌های انتخاباتی وقع چندانی به مسئله زنان در ترکیه نگذاشتند.
یکی از مسائلی که آن‌ها مطرح می‌کنند این است که میزان مشارکت زنان در نیروی کار ترکیه در سال 2022 برابر 2/34 درصد بود و این‌گونه در میان 183 کشور جهان در رتبه 159 قرار گرفت. به همین سبب هم این فعالان معتقدند هر دولتی که بر سر کار بیاید، باید این معضل را حل کند.
لیر ترکیه در طی دو سال گذشته ارزش خود را به‌شدت از دست داده و نرخ تورم در این کشور به 44 درصد رسیده است. بسیاری‌ها سیاست‌های بانکی و اقتصادی اردوغان را دلیل این سیر قهقرایی می‌دانند.
ترکیه از سال 2018 میلادی، درگیر یک بحران اقتصاد گسترده شده است. بحران اقتصادی که سقوط قابل توجه ارزش پول ملی این کشور را به دنبال داشته(لیر ترکیه بیش از 400 درصد از ارزش خود را از سال 2018 تاکنون از دست داده است) و در عین حال، تورم قابل ملاحظه‌ای را نیز به ترکیه تحمیل کرده است. مسئله‌ای که عملا سیل قابل‌توجهی از انتقادات را علیه اردوغان و دولت او برانگیخته و اکنون نیز چالشی ترین موضوع علیه این دولت است.
در این راستا، باید توجه داشت که اردوغان وعده ساخت 500 هزار واحد مسکونی در ترکیه و هم‌چنین بازسازی کلیه خانه‌های تخریب‌شده بر اثر زلزله اخیر ترکیه، آن‌هم ظرف یک سال را نیز مطرح کرده است.
در این میان، میزان بدهی خارجی ترکیه نیز روند صعودی را از خود نشان می دهد و ترکیه تنها در سال 2024 باید چیزی قریب به 4 میلیارد دلار به روسیه برای تسویه بدهی‌های خود به این کشور به دلیل دریافت انرژی از آن، پرداخت کند. مسائلی که همه و همه حاکی از این هستند که اردوغان دوران بسیار سختی را از حیث مدیریت کلی اقتصاد ترکیه پیش رو دارد و احتمالا با انتقادات و فشارهای گسترده ای نیز از سوی افکار عمومی این کشور رو‌به‌رو خواهد شد.
رجب طیب اردوغان، به هر ترفندی متوسل شد تا قدرت و حاکمیت خود را از دست ندهد. از اضافه کردن حقوق کارمندان در روزهای نزدیک به انخابات تا پرونده‌سازی کاذب برای رقیب خود و سر دادن شعارهای پوپولیستی با هدف تحریک احساسات مذهبی و ناسیونالیستی مانند «یک ملت، یک پرچم، یک وطن، یک حکومت.» متوسل شد تا بار دیگر برنده انتخابات باشد.
مردمی که خیلی زود دردهای خود را فراموش می‌کنند و دچار احساسات ملی و مذهبی لحظه‌ای می‌شوند. مردمی که به سیاهی لشکر احزاب ناسیونالیست و مذهبی و تولید رای برای آن‌ها تبدیل شده‌اند.
پیام ملی‌گرایانه رییس‌جمهور دل بسیاری از مردم را به‌دست آورده است از جمله قادر قاولی‌اوغلو 58 ساله که چهل سال راننده مینی‌بوس بوده است: «ما عاشق وطن و ملت‌مان هستیم و به این دلیل است که تمام قد پشت سر رییس‌جمهور هستیم.»
او می‌گوید: «ما تمام راه را همراه او هستیم، چه قیمت سیب‌زمینی و پیاز بالا برود چه پایین بیاید. رییس‌جمهور عزیزم امید ماست.»
گویی بحران اقتصادی ترکیه برای این یک شب فراموش شده بود. یکی از حامیان آقای اردوغان گفت: «همه‌اش دروغ است. هیچ‌کس گرسنه نیست. ما از سیاست‌های اقتصادی او راضی هستیم. در پنج سال آینده از این هم بهتر عمل خواهد کرد.»
خود اردوغان اذعان کرده است مقابله با تورم مهم‌ترین و اضطراری ترین مسئله ترکیه است.
پرسش این‌جاست که آیا اردوغان آماده برداشتن گام‌های لازم برای مقابله با تورم هست یا نه. در حال حاضر نرخ تورم 44 درصدی زندگی همه را تحت تاثیر قرار داده است.
قیمت غذا، اجاره خانه و سایر اقلام اساسی افزایش پیدا کرده و عدم موافقت آقای اردوغان با اجرای سیاست‌های اقتصادی مناسب و افزایش نرخ بهره وضع را بدتر کرده است.
لیره ترکیه در برابر دلار به افتی تاریخی دچار شده و بانک مرکزی این کشور برای تامین تقاضای بالای ارز با دشواری روبرو شده است.
وال استریت آینده نزولی را برای لیر پیش‌بینی می‌کند، مورگان استنلی هشدار داده است که اگر اردوغان هم‌چنان به سیاست‌های خود مبنی بر پایین نگه داشتن نرخ بهره پایبند باشد ارزش لیر ممکن است زودتر از آن‌چه که پیش‌بینی می‌شد به محدوده 26 در ازای هر دلار برسد و تا پایان سال ارزش لیر در برابر دلار به سطح 28 کاهش پیدا کند.
بانک ولز فارگو انتظار دارد که لیر در پایان سه ماهه تا محدوده 23 کاهش یافت باشد.
حسین مالک استراتژیست شرکت سرمایه‌گذاری تلیمر اعلام کرد: پیروزی اردوغان برای هیچ سرمایه‌گذار خارجی آرامش به ارمغان نمی‌آورد تورم بالا، نرخ بهره پایین و نداشتن ذخایر خالص ارزهای خارجی کافی نشان می‌دهد یک بحران دردناک برای دارایی‌های ترکیه در راه است.
باروک سنتینکر یک مدیر پولی در استراتژی پرافیتی در استانبول گفت: بدیهی است که استراتژی فعلی کار نمیکند و اردوغان نیز احتمالا از این موضوع آگاه است یک گذار از سیاست فعلی به یک سیاست متضاد در آینده نزدیک محتمل است و هر علامتی در این باره مورد استقبال بازار قرار خواهد گرفت.
سیاست‌های اردوغان برای ترکیه گران هم بوده است بانک مرکزی ترکیه در یک سال و نیم قبل حدود 200 میلیارد دلار برای تقویت لیر هزینه کرده و ذخایر ناخالص ترکیه به مقدار قابل‌توجهی کاهش یافته است. معامله‌گران انتظار دارند نیروی بازار در آخر بر هر نیروی خارجی دیگری مسلط شود.
تغییرات در انتصابات پست‌های کلیدی اقتصادی به‌عنوان اولین نشانه‌ها از تغییر رویکرد ترکیه تلقی می‌شود.
پس از برتری اردوغان نسبت به کلیچداراوغلو در دور اول انتخابات ریاست‌جمهوری ترکیه ، ارزش سهام بانکی ترکیه بیش از 20 درصد کاهش پیدا کرد زیرا انتظارات از ادامه رویکرد اردوغان در صورت پیروزی سهامداران بانکی را ناامید کرد لیر ترکیه هم پس از انتخابات 14 مه عقب‌نشینی کرد.
بلومبرگ در گزارشی توضیح داده که اردوغان احتمالا آخرین پیروزی خود را به‌عنوان ماموریتی برای ادامه سیاست‌های خصمانه اقتصادی و سیاسی خودش تلقی کند، چرا که او با تجربه تورم 80 درصدی در سال قبل، واکنش ضعیف به زلزله ویرانگر و تضعیف لیر به راحتی در دور دوم انتخابات ریاست جمهوری پیروز شد و از این جهت احساس حقانیت می‌کند. اگر چه او هم‌چنان در میان اکثریت محافظه‌کار و ملی‌گرا محبوب است ولی حذف سیستماتیک رقبا پیش از انتخابات، تسلط بر رسانه‌ها و اهرم‌های دولتی، امتیازات بالایی را نسبت به کمال کلیچداراوغلو برای او فراهم کرده است در چنین شرایطی تقریبا نیمی از کشور به برکناری او رای داده‌اند که قابل توجه است.
بلومبرگ توصیه می‌کند تا اردوغان تنش‌های خود را با اروپا به‌عنوان بزرگترین شریک تجاری‌اش کاهش دهد. او مقام گفت‌و‌گو در میان جبهه‌های مخالف در جنگ روسیه و اوکراین را به‌دست آورده و نقش مهمی در ایجاد توافق برای صادرات غلات از اوکراین ایفا کرده است چرخش او به سمت ولادمیر پوتین می‌تواند از نفوذ جهانی او بکاهد.
بر اساس گزارش بلومبرگ، او برای همیشه نمی‌تواند از واقعیت‌های اقتصادی سرپیچی کند سیاست‌های غیر متعارف اقتصادی او کشور را به‌سمت بحران تراز پرداخت‌ها سوق خواهد داد، بر اساس پیش‌بینی بلومبرگ تورم ترکیه تا پایان سال بالای محدوده 40 درصد خواهد بود و لیر یک سوم ارزش خود در برابر دلار از دسامبر سال 2021 از دست داده است.
رییس جمهور ترکیه بر این باور است که از معادلات اقتصادی در منطقه کنار گذاشته شده است و به‌نوعی طی این مدت استانبول را نادیده گرفته‌اند. به‌همین دلیل، الان در تلاش است که به‌نوعی مانع از توافق‌‌های اقتصادی میان اسرائیل و یونان و قبرس شود.
مسئله کرد یکی از معضلات مهم منطقه خاورمیانه به‌ویژه ترکیه است. مدتی است که اخبار متعددی از تحرکات جدید اردوغان در منطقه به گوش می‌رسد. از دیدار با زلینسکی رییس جمهور اوکراین تا مذاکره با سوریه و دیدار با مقامات عربستان، اسرائیل و قطر از جمله مواردی است که این روزها بسیار مورد توجه تحلیل‌گران خاورمیانه قرار گرفته است. اما این تمام ماجرا نیست و جدا از این‌که این تحرکات، خبر از تغییرات در معادلات منطقه‌ای می‌دهد به احتمال زیاد رابطه استانبول با تهران را در سایه ارتباط ترکیه و اسرائیل با تنش‌های تازه مواجه کند.
طی یک ساله گذشته، اردوغان یک سیاست جدید در حوزه منطقه‌ای و بین‌المللی در دستور کار خود قرار داده است و طی این مدت تلاش کرده که نقش فعال‌تری در مسائلی خارجی به‌ویژه در منطقه داشته باشد.
زیرا طی این سال‌ها اردوغان مداوم از مقاومت فلسطین حمایت و دفاع کرده است و حالا نزدیک شدن به اسرائیل بدون شک نوعی پارادوکس به شمار می‌آید. واقعیت این است که تحرکات اخیر ترکیه در منطقه و غرب آسیا نشان‌دهنده آن است اردوغان از یک سو سعی دارد سیاست خارجی خود را بازسازی کند و از سوی دیگر به شدت نیازمند ارتباط با اسرائیل است.
البته روشن است اردوغان در این میان، اهداف اقتصادی هم دارد. زیرا ترکیه مدتی است که شرایط اقتصادی مناسبی ندارد و می‌تواند جایگاه اردوغان و حزب عدالت و توسعه را متزلزل‌تر کند. بنابراین اردوغان هم در تلاش است که روابط خود را با کشورهای مختلف حتی اسرائیل گسترش دهد و از سوی دیگر سیاست تهاجمی خود را نیز ادامه دهد.
ترکیه در حوزه انرژی یکی از واردکننده‌های مهم است و بسیاری از اقلام غذایی هم وارد می‌کنند. بنابراین اردوغان سعی دارد جدا از حضور در منطقه و گسترش روابط، سرمایه‌گذارهای خارجی جذب کند و صنعت توریسم را نیز بهبود بخشد. بنابراین برای دست‌یابی به این هدف حاضر است با کشورهای عربی و اسرائیل ارتباط برقرار کند تا جایگاه خود را تثبیت کند و بهبود ببخشد. ولی این رویکرد اردوغان از یک طرف منجر به گسترش روابط با برخی کشورها می‌شود از از سوی دیگر روابط ترکیه را با بعضی دیگر با مشکل مواجه می‌کند.
بی‌تردید باز کردن پای اسرائیل به منطقه، رابطه ترکیه با ایران را تیره خواهد کرد. هرچند این تیرگی از پیش‌تر هم بر سر جنگ جمهوری آذربایجان و ارمنستان وجود داشت.
هم‌چنین اردوغان همواره بر علیه مردم کرد ترکیه و منطقه عمل کرده است. اردوغان در چند سال اخیر، ضمن تشدید سرکوب کردهای ترکیه، نیروی نظامی به شمال اقلیم کردستان عراق گسیل داشت و بخش‌هایی از مناطق کردنشین سوریه را هم اشغال کرد. بیش از سه سال است که کانون عفرین روژآوا(کردستان سوریه) را به اشغال نظامی خود درآورده است.
کردهای سوریه و عراق به خبرگزاری رویترز گفته‌اند که انتخاب دوباره اردوغان به‌معنای ادامه نگاه امنیتی ترکیه به کردها و تشدید تهاجمات دولت او علیه کردها خواهد بود.
بلال وهاب کارشناس مسائل کردها در انستیتو واشنگتن نیز به رویترز گفته است که ممکن است اردوغان در صورت پیروزی بابت انتقال نفت اقلیم کردستان و عراق خواهان دریافت امتیازات جدید از اربیل و بغداد شود.
می‌توان نتیجه گرفت که ادامه ریاست جمهوری اردوغان، به‌معنی آن است که مردم ترکیه در پنج سال آینده، هم‌چنان با سانسور و سرکوب و هم‌چنین فقر و فلاکت دست و پنجه نرم خواهند کرد.
رییس جمهوری ترکیه مخالفان خود را به حمایت از «تروریست‌ها» متهم کرده و وعده او را برای آزاد کردن رهبر حزب حامی کرد اچ.دی.پی به انتقاد گرفته است.
با وجود این که در سال 2016 دادگاه اروپایی حقوق بشر حکم به آزادی صلاح‌الدین دمیرتاش داده است، او هنوز در زندان است.
اردوغان گفته است تا زمانی که در قدرت باشد صلاح‌الدین دمیرتاش در زندان خواهد ماند.
حامیان اردوغان با افتخار درباره جایگاه قدرتمند ترکیه در جهان صحبت می‌کنند، اعتنایی به اقتصاد ندارند و از جنگ اردوغان علیه «تروریست‌ها» حمایت می‌کنند.
او در عین حال وعده داده که به بازسازی مناطق زلزله‌زده ترکیه اولویت خواهد داد و یک میلیون آواره سوری را «داوطلبانه» به کشورشان بازخواهد گرداند.
تورم حدود 44 درصدی ترکیه میزان نارضایتی را افزایش داده است. منتقدان می‌گویند سیاست اردوغان با کاهش نرخ بهره اوضاع را بدتر کرده در حالی‌که باید نرخ بهره را افزایش می‌داد.
چرا با وجود بحران اقتصادی، قدرت‌طلبی و دیکتاتوری حزب حاکم عدالت و توسعه و رهبرش اردوغان و واکنش کند دولت به دو زلزله فاجعه‌بار ماه فوریه که باعث کشته‌شدن بیش از 50 هزار نفر شد، باز هم بیش‌تر رای‌دهندگان کنار او ایستاده‌اند؟
سیاست‌های تاکنونی اردوغان سرمایه‌گذاران را فراری داده است و کل دارایی‌های خارجی‌ها در سهام و اوراق قرضه ترکیه حدود 85 درصد و یا نزدیک 130 میلیارد دلار از سال 2013 کاهش پیدا کرده است.
حدود 100 سال از زمان تاسیس ترکیه به دست مصطفی کمال آتاتورک به‌عنوان یک جمهوری سکولار می‌گذرد.
رجب طیب اردوغان وعده «قرن ترکی» تازه‌ای را در صورت انتخاب شدن داده بود. حامیان او، بر این توهم اند که او توسعه بیش‌تر و ترکیه‌ای قوی‌تر به ارمغان خواهد آورد. اما منتقدان‌اش بر این عقیده‌اند که او آینده‌ای تاریک‌تر را در جامعه ترکیه رقم خواهد زد!
چهارشنبه دهم خرداد 1402-سی و یکم مه 2023