حسن رحمان پناە
جنبش کارگری در کردستان جنبش واقعی و زندە است. این جنبش، بخش فعال و جدایی ناپذیر از جنبش کارگری با رهبران و فعالین جسور و شناختە شدە در سطح ایران و مجامع کارگری جهانی است.
در جنبش کارگری کردستان ، اول ماە مە روز جهانی کارگر بە یک سنت جاافتادە و شناختە شدە تبدیل شدە است . اطلاعات مکتوب و قابل استنادی از مراسمهای اول ماە مە قبل از قیام سال ١٣٥٧ و در دوران رژیم سلطنتی از برگزاری مراسم روز جهانی کارگر در کردستان در دسترس نیست . جوان بود طبقە کارگر کردستان در آن دوران ، عدم وجود مراکز متمرکز اقتصادی ، صنعتی نبودن این مناطق و سیال بودن کارگران آن کە اساسآ از سیاست تبعیض و سرکوب گستردە مردم کردستان توسط حاکمان شونیست مرکزنشین ناشی می شد و اگاهانە و عامدانە سیاست تبعیض آمیز عقب نگەداشتن این مناطق را پوشش می داد، بر شرایط کار ، زندگی و سازمانیابی کارگران در کردستان تاثیر گذاشتە بود.
با فروریزی اولین بارقەهای استبداد سیاسی در ایران ، نسیم آزادی کە محصول فداکاری و پراتیک مردم ناراضی از جملە مردم کردستان نیز بود ،شوروشوق گستردەای ایجاد شد.اولین ماە مە سال ١٣٥٨ بدون حضور استبداد حکومت مرکزی در کردستان برگزار گردید . سازمانها و احزاب سیاسی و چپ ، همراە با کارگران در ابعاد تودەای گستردە ، مراسمهای روز جهانی کارگر را در تمام شهرهای کردستان با شرکت زنان و مردان کارگر و حق طلب برگزار کردند. در برخی از شهرها مردم از روستاهای همجوار هم همراە با ابزار کار ، در این مراسم ها شرکت نمودند. از قیام ١٣٥٧ بە بعد حضور فعالین کارگری در اعتراضات و رویدادهای کردستان غیرقابل انکار و چشم پوشی بود. در شوراهای برخی از شهرهای کردستان ، نمایندەگانی از فعالین و رهبران کارگری جزو شورای شهر بودند. یورش جمهوری اسلامی بە کردستان در ٢٨مرداد ١٣٥٨ کە با فرمان سیاسی _مذهبی بالاتری مرجع جمهوری اسلامی ، شخص”روح اللە خمینی” صورت گرفت ، کردستان را بیرحمانە بە خاک و خون کشیدند. با لشکرکشی سرکوبگران بە کردستان، بخش چشمگیری از رهبران و فعالین کارگری یا بە خارج کردستان رفتند ، یا همراە با نیروهای نظامی احزاب ، بویژە “سازمان انقلابی زحمتکشان کردستان ایران_کومەلە” و بخشی از نیروهای چپ دیگر از جملە “سازمان پیکار در راە آزادی طبقە کارگر” و “سازمان چریک های فدایی خلق ایران” از شهرها خارج شدند و بعدآ نیز بە دلیل سرکوب و کشتار روزانە هرگز نتوانستند در محیط کار و زندگی خود حضور یابند. سرکوب و استبداد خشن ، همراە با غیبت این فعالین، برای یک دورە چندین سالە برجنبش کارگری کردستان سنگینی میکرد. اما جنبش کارگری کردستان در شرایط سخت خفقان و دیکتاتوری فاشیسم مذهبی ، در دوران جنگ ارتجاعی ایران و عراق و بمباران شهرها ، در رویدادهای خونین ٣٠خرداد ۶٠ و تابستان و پاییز ٦٧ دوبارە کمر راست کرد.
از نمونه های پیشتاز از برگزاری روز جهانی کارگر که در فضایی کاملا نظامی و جنگی، در مقیاسی کوچک، اما رزمنده و بیاد ماندنی سازماندهی شد ،اقدام کارگران پیشرو مهاباد در سال ۱۳۶۲، در اوج سرکوب ، خفقان و جنگ بود کە روز اول ماه مه را اگرچە محدود ، اما چالش برانگیز با صاحبان کار و نظام سیاسی حاکم گرامی داشتند.
در نیمە دوم دهە ٦٠ خورشیدی شهر سنندج کانون اصلی اعتراضات کارگری و سرآغاز برگزاری مراسم های مستقل کارگری اول ماە مە بود. سالهای ١٣٦٦،١٣٦٧، و ١٣٦٨ برگزاری علنی و تودەای روز کارگر در این شهر بر کل جنبش کارگری ایران تآثیر داشت. این مراسمات با همیاری و همکاری نهادی کاملآ کارگری ، غیر حکومتی و مبارز از فعالین کارگری این شهر بە اسم “اتحادیە صنعتگر” همراهی می شد کە بحث تشکیل ، چگونگی فعالیت و اشکال آن ، دلایل لو رفتن ، ضربە خوردن و علل انحلال و ارزیابی از آن، جزو وظایف فعالین و بنیانگذاران آن است و امیدوارم مجددآ بە آن پرداختە شود.
از مراسم های پرشکوه اول ماه مه در کردستان، برگزاری اول مه سال ۱۳۶۶ در سنندج است. علی رغم آمادگی رژیم با تجمعات کارگری و بسیج نیروهای سرکوبگر و راه اندازی تبلیغات جنگی، کنترل خیابان ها، محاصره محلات کارگری و تفتیش بدنی وسیع، مراسم های مختلفی در “پاساژ عزتی، کارخانه پوشاک، کارخانه شاهو” و در میان کارگران “قناد” و خانواده های کارگری برپا گردید. در مراسم پاساژ عزتی که بیش از دو هزار نفر در آن شرکت داشتند،در حالی که شعارهای اول مه پاساژ را به لرزه در آورده بود، قطعنامه ۱۷ ماده ای کارگران سنندج به تائید اجتماع کنندگان رسید. در سال ١٣٦٧ هم نیز مراسم روز کارگر ، با وصف آمادگی ارگانهای رژیم کماکان در این شهر برگزار گردید.
اوج مراسم روز کارگر در سنندج ، سال ١٣٦٨ بود که در تاریخ مبارزات کارگران کردستان و ایران برجستە و ماندگار است و در فضای مملو از شور و رزمندگی برگزار گردید. در این روز اجتماع بزرگی از کارگران در سالن ورزشی تختی سنندج برپا شد. مراسم با سرود انترناسیونال آغاز و با سخنرانی پرشور کارگر کمونیست جانباخته “جمال چراغ ویسی” ادامه یافت. کارگر جانباخته “جمال چراغ ویسی” طی سخنرانی مبسوط خود، علاوه بر تشریح وضعیت فلاکت بار کارگران و زحمتکشان، بر ضرورت اتحاد و همبستگی و لزوم ایجاد تشکل های کارگری و استحکام صفوف مبارزه علیه نظام سرمایه داری و شرایط نابرابر موجود در جامعه تاکید داشت. جلوه های باشکوه برگزاری مراسم های اول ماه مه سال ۶۸ در سنندج، هیچگاه از یادها مردم این شهر و فعالین کارگری و اجتماعی نخواهد رفت.
جانیان اسلامی بعد از این مراسم ، بە منظور زهرچشم گرفتن از جنبش کارگری و بویژە سنت اول ماە مە جمال را دستگیر کردند .این کارگر رزمندە، با هزینە کردن از جان عزیزش، بهای سخنان و آرادە انقلابیش را در مقابل فاشیست های اسلامی ، با مقاومت در برابر شکنجەگران در زندان پرداخت نمود.جمال چراغ ویسی به اتهام سخنرانی در روز کارگر دستگیر ،زندانی ، شکنجە و در اواخر دیماە سال ١٣٦٨اعدام شد. اما امران و عاملآ اعدام جمال ، خبر اعدام آن کارگر مبارز را چند روز قبل از روزجهانی کارگر در سال ١٣٦٩ همراە با ١٦ اعدامی دیگر از جملە دو دختر نوجوان ١٧ سالە اعلام کردند تا باعث ترس و وحشت در صفوف کارگران گردند و مانع آدامە سنت برگزاری روز کارگر در کردستان و بویژە شهر سنندج گردند. قابل ذکر است کە در تاریخ جنبش کارگری جهان فعالین کارگری زیادی بە جرم نبرد طبقاتی برای رهایی کارگران در خیابان جانباختە ، زندانی ، شکنجە و حتی اعدام شدەاند (برای نمونە “جوهیل” متولد سوئد، کارگر مهاجر و رهبر کارگری آمریکا در نوامبر ٢٠١٥ بە دلیل فعالیت کارگری بە جوخە اعدام سپردە شد) ، اما بە جز فعالین کارگری و سازماندەهندگان تظاهرات کارگری آمریکا در شهر شیکاگو در سال ١٨٨٦ کە توسط بورژوازی درندە آن کشور دستگیر و سپس اعدام شدند، جمال چراغ ویسی تنها سخنران اول ماە مە است کە بە جرم سخنرانی در روز جهانی کارگر دستگیر ، زندانی ، شکنجە و درندانە توسط فاشیسم اسلامی اعدام شد.
اقدام بە سازماندهی و برگزاری مراسم روز جهانی کارگر بە شکل علنی و تودەای در داخل شهر ، بعد از مراسم های سنندج، در سال ١٣٨٣ با همت جـمع چشمگیری از فعالین کارگری و خانوادەهای آنان در شهر سقز مجددآ راەاندازی شد. اما قبل از شروع مراسم ، محل برگزاری مراسم مورد هجوم نیروهای رژیم قرار گرفت و مکان مراسم بە میدان نبرد کارگران و خانوادەهایشان با مزدوران رژیم تبدیل شد. در این رویداد چندین تن از فعالین و چهرهای شناختە شدە کارگری دستگیر و زندانی شدند کە در زندان سقز مراسم ناتمام روز کارگر را با شجاعت کم نظیر برگزار کردند.دستگیری فعالین کارگری در شهر سقز، انعکاس وسیع جهانی یافت و این رویداد کارگری در سینە تاریخ حک شد و سرآغاز حرکت نوینی در جنبش کارگری کردستان و ایران گردید.
برگزاری مراسم اول ماە مە در کردستان بە یک سنت شناختە شدە تبدیل شدە است . طی سالهای اخیر و در متن استبداد و میلیتاریزم حکومتی ، فعالین و رهبران کارگری و خانوادەهایشان اگر امکان برگزاری مراسمهای روز جهانی کارگر را در ابعاد گستردە و تودەای نیافتە باشند ، در جمع و محافل کوچکتر این روز را گرامی داشتەاند . با صدور قطعنامە و بیانیەهای انقلابی کیفرخواست خود علیە نظام سرمایەسالار و دولت حامی آنرا بە گوش حاکمان سرکوبگر و بە اطلاع جامعە رساندەاند.
جنبش کارگری کردستان از ویژەگیهای برجستەای برخوردار است کە لازم است آنها را بە دقت شناخت و در جهت سازماندهی و پیشرویهای ایندە از آنها سود جست . این جنبش نسبت بە مناطق دیگر ایران اگرچە کماکان جوان تر است، اما هنوز از مراکز کارگری متمرکز،نسبت بە دیگر مناطق ایران بە جز استان سیستان و بلوچستان محروم تر است . جمع وسیعی از کارگران کردستان در شکل کارگر سیال و مهاجر از دهە ٤٠ و بعد از اصلاحات ارضی شاە (انقلاب سفید) پا بە عرصە کار و مبارزە نهادند . این کارگران بعنوان رابطین جنبش کارگری و تودەای کردستان با سایر کارگران، پیام آوران آزادی و پل ارتباطی وحدت طبقاتی بودەاند. کمونیسم و چپ در جامعە کردستان کە در جریان “کمونیستی کومەلە” بعد از علنی شدن در بهمن ماە سال ١٣٥٧ تبلور یافتە بود و ادامە دارد ، تاثیر غیرقابل انکاری بر جنبش کارگری در کردستان گذاشتە است. این جریان از جنبش کارگری پتانسیل ، نیرو و انرژی گرفتە و هم برآن تاثیر مثبت گذاشتە و همیشە حامی و پشتیبان آن بودە است. کارگر امروز کردستان نە تنها تحزب گریز و سازمان ناپذیر نیست ، بلکە اگر استبداد سیاسی اجازە بدهد، در حزب سیاسی و طبقاتی مورد نظر خود ، متشکل و سازمان تودەای و انقلابی صنفی و سیاسی را در ابعاد وسیع تودەای ایجاد خواهد کرد. بخش وسیعی ازکارگران کردستان چپ و راست جامعە را از روی برنامە و راەکار عملی برای ادارە جامعە میشاند و از هم تمیز می دهند. با چپ و سوسیالیست هم نظر و منتقد و مخالف راست و لیبرال هستند. کمونیسم در این منطقە نە تنها ناشناختە و بیگانە نیست ، بلکە کمونیستها در پراتیک نیم قرن فعالیت برای تودەهای زحمکتش محبوب و الگوی مبارزە و رهایند. سیاست در کردستان امر عمومی و تودەای است و بخش چشمگیر آن محصول کار و زحمت کارگران و کمونیست ها است کە زمینە را برای فعالیت سیاسی و مبارزاتی هموارتر کردە است .جنبش کارگری کردستان بە اعتبار همین تاریخ و پراتیک عملی در متن رویدادهای سیاسی و اجتماعی قرار دارد و آنرا رادیکال نمودە است. کارگران کردستان و بویژە رهبران و فعالین آن، تنها بە مبارزات صرف کارگری معطوف نیستند، بلکە با دیگر مسائل و معضلات اجتماعی درگیر و در جدال هستند . با ستم در نبرد و رزمندە خستگی ناپذیر دست یافتن بە برابری می باشند و آزادی مشغلە آنان و آنرا از نان روز ضروری تر می دانند. شناخت از جهان پیرامون خود و انتخاب تاکتیک های مناسب در تقابل با سیاست های سرکوبگرانە رژیم در کردستان از ویژەگی آنان است . برای مثال نقش فعالین کارگری و دیگر فعالین مبارز اجتماعی در سازماندهی و بە پیروزی رساندن ٣ اعتصاب عمومی در کردستان در همراهی با نیروی چپ و کمونیست غیرقابل انکار است. فعالین و بسیاری از مبارزین کارگری کردستان در بی اعتبارکردن نهادهای ضدکارگری و زرد رژیم ،تا خنثی کردن نمایشات مسخرە انتخاباتی، تا بی اعتبار نمودن اصلاح طلبان حکومتی و طرفداران داخلی آنان و اصولگرایان ذوب در ولایت ، بدون توهم به هیچ جناح و گروە حکومتی،نقشی مهم ایفا نمودەاند. نقش رهبران و فعالین کارگری در افشا و ترد نگرشهای بورژوایی در جامعە کردستان از جملە مذهب و ناسیونالیسم و دفاع از حقوق برابر زن و مرد ، حمایت از کودکان کار و بی سرپرست ، مبارزە با پدیدە خانمانسوز اعتیاد ، کمک و همیاری با مصدومین ویروس کرونا و ایجاد کمیتەهای محلات در تقابل با سیاست جنایتکارانە رژیم در رها کردن جامعە در برابر این ویروس ، دفاع از محیط زیست و مبارزە برای حق حیات و حقوق حیوانات، توسط این مبارزین ستودنی است. حضور گستردە چپ در جامعە کردستان ، اتخاذ سیاست های انقلابی و سرمایەستیز، بدون حضور و دخالت کارگران اگاە و رهبران عملی آنان ، بویژە در فضای نظامی و امنیتی کردستان کە کماکان پادگان عظیمی با بیش از ٢٠٠هزار نیروی مسلح است، ممکن نبود. در کردستان، کماکان آدم کشان حرفەای سپاە و وزارت اطلاعات حرف اول و آخر را می زنند و با مشت آهنین حکومت میکنند . کوچکتری گشایش در فضای سیاسی ایران ، با پاکسازی گستردە نیروهای مسلح رژیم از شهرها و خزیدن آنان بە پادگانها همراە خواهد بود.
فشار و سرکوب رژیم ، بیانگر وحشت حاکمان از جنبش کارگری حی و حاضر و دیگر جنبش های رادیکال و انقلابی در کردستان بودە و هست.
اما جنبش کارگری کردستان و فعالین آن، نباید به وضع کنونی ، به تشکل های محدود بە فعالین و تفرقە موجود در این جنبش و در حاشیە بودن زنان رضایت دهند. کوشش برای ایجاد تشکل و نهاد سراسری کارگری، شعار و مطالبە بخش فعال و اگاه این جنبش بود. در روز کارگر امسال این خواست و مطالبە از هر زمان دیگری باید بیشتر و فعالانه تر با فعالین و مبارزین دیگر بخش های جنبش کارگری ایران پیگیری و دنبال شود. چپ کمونیست و دخالتگر کردستان، از این جنبش تغذیە و آنرا تقویت و حمایت نمودە است. این همکاری و همراهی دوجانبە، در دورە اخیر نیز باید فعالانەتر و جدی تر پی گرفتە شود وبه ابزار سازمانیابی و همبستگی جدی تر جنبش کارگران و ستمدیدگان تبدیل گردد.
در نبرد برای رهایی و در ادارە جامعە آزاد شدە کردستان از ستم و سرکوب جمهوری اسلامی ، کارگران این منطقە ، بویژە رهبران آنان ، با درس گرفتن از ٤٢سال نبرد سنگر بە سنگر و نفس گیر با جمهوری اسلامی و ارتجاع داخلی ، در همراهی با نیروی چپ و کمونیستها و طبقە کارگر بە پا خواستە ایران ، ضمانت ادارە شورایی جامعە ، کە در کردستان سنت شناختە شدەای است را خواهند کرد.
در پایان، روز جهانی کارگر ، روز کارگران کمونیست و بخش رادیکال و سوسیالیست جنبش کارگری نیست. روز نشان دادن هویت و کارت حزبی و سازمانی نیست. روز مردان کارگر یا کارگران شاغل یا بیکار و کولبر نیست.
اول ماە مە ، روز جهانی کل طبقە کارگر ، فارغ از زبان، نژاد، مذهب، جنسیت ، گرایش فکری و نظری و روزی فراملی و انترناسیونالیستی است. این روز، روز کارگر شاغل و بیکار، کولبر ، سوخت بر و دستفروش ، مهاجر و بومی ، پیر و جوان و کودک ، زن و مرد و در یک کلام، روز کل طبقە کارگر بعنوان تنی واحد است . این روز ، روز جشن کارگران ، روز اعلام مانیفست کارگران علیە سرمایەداران ، روز ٩٩درصدیها در برابر ١ درصدیها است . در این روز خیابان و میادین شهرها متعلق به کارگران است. در این روز، چرخهای تولید به فرمان کارگران و در جهت خدمت به اتحاد، سازمانیابی و رزم انقلابی آنان، میتواند از گردش و تولید بازایستد. در این روز، کل جامعە و کل بشریت ، باید سایە اول ماه مه ، نسیم و امید به رهایی بشریت از توحش و بربریت نظام سرمایەداری را در محیط کار، در محل زندگی و استراحت خود لمس و حس کند. اول ماه مه روز اتحاد و رزم انقلابی طبقە کارگر برای آزادی و رهایی است . نوید دهندە جامعە سوسیالیستی با اتکا به نیروی اگاه و رزمندە طبقە کارگر جهانی است . به گفتە مانیفست حزب کمونیست، نوشتە مارکس و انگلس “پرولتاریا در نبرد برای رهایی چیزی جز زنجیرهای خود از دست نخواهند داد ، اما جهانی را به چنگ خواهند آورد. کارگران تمام کشورها متحد شوید .”
زندە باد اول ماه مه
زندە باد اتحاد و همبستگی جهانی طبقە کارگر
٣٠ آوریل ٢٠٢١